Tài khoản
Trong một khoảng thời gian ngắn, châu Âu đã hy vọng rằng họ và Mỹ đã đạt được sự đồng thuận về một “tối hậu thư” gửi đến Nga liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine, nhưng sự xuất hiện của ông Trump đã khiến họ phải tỉnh táo lại.
Vào ngày 10/5, các nhà lãnh đạo từ Pháp, Đức, Anh và Ba Lan đã có cuộc gặp gỡ tại Kiev, nơi họ thảo luận với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhằm thể hiện sự ủng hộ và gây áp lực lên Nga để chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn vô điều kiện trong vòng 30 ngày.
Trong cuộc hội đàm kéo dài khoảng 20 phút với Tổng thống Mỹ Donald Trump, các nhà lãnh đạo châu Âu đã cảm nhận được sự ủng hộ từ phía Mỹ. Cuộc trò chuyện này được mô tả là “ấm áp” và đầy hy vọng.
Ngay sau đó, các lãnh đạo châu Âu đã tổ chức một buổi họp báo, trong đó họ công bố quyết định ủng hộ lệnh ngừng bắn không có điều kiện bắt đầu từ ngày 12/5, đồng thời nhấn mạnh rằng Tổng thống Trump cũng đã đồng ý với “tối hậu thư” này.
Họ cảnh báo rằng nếu Nga không chấp nhận đề xuất ngừng bắn, phương Tây sẽ gia tăng các biện pháp trừng phạt và tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine.
Tuy nhiên, chỉ sau khi thông báo được đưa ra, ông Trump đã xác nhận thông tin và cảnh báo sẽ có các biện pháp trừng phạt đối với Nga nếu nước này từ chối thỏa thuận ngừng bắn. Đặc phái viên của ông Trump về Ukraine, Keith Kellogg, cũng đã yêu cầu Nga tuân thủ yêu cầu ngừng bắn.
Đây được xem là một nỗ lực ngoại giao phối hợp giữa châu Âu và Mỹ nhằm tạo ra một mặt trận thống nhất để gây áp lực lên Nga nhằm chấm dứt xung đột. Trước đó, Mỹ cũng đã đề xuất một lệnh ngừng bắn tương tự vào tháng 3, nhưng Nga đã từ chối.
Đây là một trong những lần hiếm hoi mà Mỹ và các đồng minh châu Âu đạt được sự đồng thuận về cuộc khủng hoảng Ukraine, sau nhiều tháng chính quyền Trump không quan tâm đến các đồng nghiệp ở châu Âu. Tuy nhiên, ngay trước khi “tối hậu thư ngừng bắn” có hiệu lực, Nga đã bác bỏ đề xuất này.
Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, đã tuyên bố rằng việc sử dụng ngôn từ kiểu tối hậu thư là không thể chấp nhận và không phù hợp với cách giao tiếp với Nga.
Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng đã chỉ trích “giọng điệu tối hậu thư” và đề xuất tổ chức đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine tại Istanbul vào ngày 15/5, nhằm nối lại các nỗ lực đối thoại đã bị đổ vỡ hồi đầu năm 2022.
Dù Tổng thống Putin không đề cập đến thỏa thuận ngừng bắn mà châu Âu đưa ra, nhưng ý tưởng đàm phán trực tiếp đã thu hút sự chú ý của ông Trump, khiến ông nhanh chóng thay đổi lập trường.
Sự thống nhất giữa châu Âu và Mỹ dường như đã tan biến. Tổng thống Trump đã phản hồi lại đề nghị của Putin, nhưng lần này, Ukraine lại là bên chịu áp lực.
Ông Trump đã viết trên mạng xã hội rằng Tổng thống Putin không muốn thỏa thuận ngừng bắn mà chỉ muốn gặp nhau tại Thổ Nhĩ Kỳ để thảo luận về khả năng chấm dứt xung đột, và Ukraine nên đồng ý ngay lập tức.
Bài đăng của ông Trump đã khiến Ukraine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận lời đề nghị đàm phán ở Istanbul, vì sợ rằng từ chối sẽ làm phật lòng ông chủ Nhà Trắng. Tổng thống Zelensky sau đó đã tuyên bố rằng Ukraine sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Nga và đề nghị gặp ông Putin tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Nick Paton Walsh, một nhà phân tích, cho rằng đề nghị gặp trực tiếp ông Putin là một canh bạc mạo hiểm về chính trị của Zelensky, bởi vì Tổng thống Ukraine từng ký lệnh cấm đàm phán với Nga khi ông Putin còn nắm quyền.
Kể từ sau cuộc đấu khẩu tại Nhà Trắng vào cuối tháng 2, chiến lược của Zelensky vẫn là cố gắng bám sát các yêu cầu của ông Trump. Lãnh đạo Ukraine lo ngại rằng nếu không làm như vậy, Washington có thể ngừng hỗ trợ cho Kiev.
Một số nhà quan sát cho rằng có thể có những thỏa thuận ngầm giữa Moskva và Washington nhằm đưa thế giới đến gần hơn với hòa bình. Trong khi đó, một số khác tin rằng Putin đưa ra đề nghị đối thoại trực tiếp nhằm duy trì quan hệ tốt với Mỹ và tránh áp lực từ châu Âu đối với Trump về việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ hơn với Moskva.
Các nhà ngoại giao châu Âu cho biết bài đăng trên mạng xã hội của Trump đã làm thất bại kế hoạch của châu Âu nhằm thuyết phục Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga.
Do sự thay đổi lập trường của Trump, Anh đã hoãn kế hoạch trừng phạt đối với đội tàu chở dầu giúp Nga né tránh các hạn chế về năng lượng, dự kiến công bố vào ngày 12/5.
Dù Liên minh châu Âu dự kiến tiếp tục thực hiện gói trừng phạt khác với Nga vào cuối tháng này, nhưng giới quan sát cho rằng họ đã đánh mất yếu tố có thể thay đổi cuộc chơi.
Yếu tố thay đổi cuộc chơi sẽ là các lệnh trừng phạt bổ sung từ Mỹ, không chỉ vì tác động kinh tế mà còn vì biểu tượng chính trị nếu Trump cho rằng Putin là trở ngại cho việc chấm dứt xung đột.
Các lãnh đạo châu Âu đang chờ xem liệu Putin có tham gia cuộc gặp tại Istanbul với Zelensky hay không, người mà Nga không công nhận là Tổng thống hợp pháp của Ukraine.
Trong các cuộc đàm phán tại Thổ Nhĩ Kỳ đầu năm 2022, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã dẫn đầu phái đoàn đàm phán của Moskva. Nếu Putin tham gia lần này, điều đó có thể cho thấy Điện Kremlin đang chịu áp lực thực sự từ Nhà Trắng.
Người phát ngôn Điện Kremlin Peskov đã không trả lời trực tiếp các câu hỏi về đàm phán với Zelensky, mà chỉ nói rằng Nga đang tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp hòa bình lâu dài.
Ông Trump đã gợi ý rằng Putin có thể tới Istanbul và bản thân ông cũng có thể tham gia cuộc gặp. Ông cho rằng có thể có một kết quả tốt từ cuộc gặp ở Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5 và ông đã nghĩ đến việc bay tới đó, nhưng chưa chắc chắn vì có nhiều cuộc họp khác.
Hiện tại, chưa rõ cuộc đối thoại trực tiếp có thể diễn ra hay không, vì Putin vẫn chưa xác nhận tham dự. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng kết luận đơn giản nhất từ những diễn biến gần đây là Trump không cho rằng Putin đang tìm cách câu giờ, điều này trái ngược với quan điểm của nhiều lãnh đạo châu Âu.
Trong tình huống này, Trump đã chọn duy trì mối quan hệ tốt hơn với Nga thay vì đoàn kết với các đồng minh châu Âu.
Thùy Lâm (Theo CNN, The Guardian, AFP)
