Tài khoản
Ngày 5/5 vừa qua, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi, trong đó nhấn mạnh việc ưu tiên nguồn lực quốc gia cho sự phát triển công nghệ hạt nhân chiến lược. Đây là một bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy lĩnh vực năng lượng hạt nhân, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Dự thảo luật đề xuất Nhà nước sẽ tập trung đầu tư có chọn lọc và khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cũng như các tổ chức quốc tế vào lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Mục tiêu là phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội và điện hạt nhân. Chính sách này bao gồm các chương trình nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, với ưu tiên dành cho công nghệ hạt nhân chiến lược. Những tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này sẽ được hưởng các ưu đãi theo quy định của Chính phủ.
Dự luật cũng bổ sung chính sách xã hội hóa, khuyến khích các tổ chức và cá nhân tham gia xây dựng cơ sở nghiên cứu và ứng dụng năng lượng nguyên tử. Đồng thời, cho phép đầu tư theo hình thức đối tác công tư, vay vốn cho các công trình hạ tầng và thiết bị liên quan đến bức xạ và hạt nhân.
Các tổ chức và cá nhân trong nước sẽ có cơ hội hợp tác với các tổ chức năng lượng nguyên tử quốc tế để thành lập các phòng thí nghiệm chung, cũng như thuê và cho thuê tài sản phục vụ cho mục đích kinh doanh, liên doanh và liên kết. Họ cũng có thể nhận tài trợ và viện trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước.
Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã nhấn mạnh sự cần thiết phải sửa đổi luật sau 17 năm thực hiện, do nhiều bất cập và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ hạt nhân. Dự luật này bổ sung nhiều chính sách nhằm thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử, phục vụ cho yêu cầu phát triển kinh tế xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng.
Các chính sách này cũng phù hợp với quan điểm trong Nghị quyết 55/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bộ Chính trị đã yêu cầu sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực đã được đào tạo về năng lượng hạt nhân, đồng thời khẩn trương triển khai các cam kết quốc tế trong nghiên cứu và ứng dụng năng lượng hạt nhân cho mục đích hòa bình.
Lò phản ứng tại nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island ở Dauphin, Pennsylvania, Mỹ năm 2019.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy đã đồng tình với chủ trương ưu tiên phát triển năng lượng hạt nhân. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng ủy ban đề nghị cần phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong nước, hướng tới sự tự chủ hoàn toàn để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành. Đồng thời, cần đẩy mạnh thăm dò và khai thác hiệu quả nguồn khoáng sản phóng xạ.
Ủy ban cũng đã đề xuất bổ sung vào dự luật các giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến trong chế biến khoáng sản phóng xạ nhằm đạt được mục tiêu tự chủ về nguyên liệu và mở rộng cơ hội xuất khẩu. Bên cạnh đó, các chính sách thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường kiến nghị Chính phủ đầu tư phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những trung tâm nghiên cứu mạnh, có sự liên kết chặt chẽ giữa nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và đào tạo. Điều này sẽ giúp Việt Nam từng bước làm chủ và nội địa hóa công nghệ, trang thiết bị trong ngành năng lượng nguyên tử.
Không chỉ tập trung vào công nghệ hạt nhân chiến lược, dự luật còn chú trọng đến các chính sách quan trọng nhằm bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân. Đồng thời, dự luật cũng quy định rõ về việc phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực này và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thanh sát hạt nhân. Dự luật cụ thể hóa các chính sách về quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, tăng cường khả năng chủ động ứng phó với các sự cố bức xạ và hạt nhân, đồng thời bảo đảm thực hiện trách nhiệm dân sự đối với các thiệt hại có thể xảy ra do sự cố hạt nhân.
Việt Nam đã thiết lập nền tảng pháp lý cho việc nghiên cứu và ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình thông qua Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008. Tiếp nối định hướng này, Nghị quyết 55/2020 của Bộ Chính trị đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển năng lượng hạt nhân, yêu cầu khai thác hiệu quả nguồn nhân lực đã được đào tạo và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế trong lĩnh vực này.
Trong thời gian qua, năng lượng nguyên tử đã được ứng dụng đa dạng tại Việt Nam, từ y học (chẩn đoán, điều trị ung thư), nông nghiệp (tạo giống, bảo quản), công nghiệp (kiểm tra, xử lý môi trường) cho đến nghiên cứu (lò phản ứng Đà Lạt).
Sơn Hà
