Tài khoản
Quyết định của Nga về việc chấm dứt cam kết không triển khai tên lửa tầm trung và tầm xa có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng cho an ninh toàn cầu. Điều này không chỉ làm gia tăng căng thẳng giữa các cường quốc mà còn có thể khơi mào một cuộc chạy đua vũ trang mới trên toàn thế giới.
Vào ngày 4/8, Bộ Ngoại giao Nga đã công bố thông tin về việc nước này sẽ không còn tuân thủ cam kết không triển khai tên lửa tầm trung và tầm xa, một cam kết được duy trì sau khi Mỹ rút khỏi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm xa (INF) vào năm 2019. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh Nga cho rằng các cảnh báo của họ đã bị phớt lờ và các tên lửa tầm trung của Mỹ vẫn đang được triển khai tại châu Âu và khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Hiệp ước INF, được ký kết vào năm 1987 giữa Mỹ và Liên Xô, đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc cắt giảm kho vũ khí hạt nhân. Hiệp ước này cấm phát triển và triển khai các loại tên lửa có tầm bắn từ 500 đến 5.500 km. Sau khi Liên Xô tan rã, Nga đã kế thừa các cam kết trong hiệp ước này. Tuy nhiên, sự rạn nứt trong quan hệ giữa Nga và Mỹ đã dẫn đến việc hai bên không còn tuân thủ các thỏa thuận này.
Chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã quyết định rút khỏi INF, cáo buộc Nga phát triển tên lửa 9M729 có tầm bắn gần 5.000 km. Mặc dù Moskva đã phủ nhận các cáo buộc này và khẳng định rằng tên lửa của họ chỉ có tầm bắn 480 km, nhưng căng thẳng giữa hai bên vẫn không ngừng gia tăng. Nga đã áp dụng lệnh tự kiềm chế, tuyên bố sẽ không sản xuất và triển khai tên lửa bị cấm miễn là Mỹ không đưa tên lửa đến các khu vực khác.
Tuy nhiên, Mỹ vẫn tiếp tục thử nghiệm các loại tên lửa tầm trung, điều này đã khiến Nga cảm thấy bị đe dọa. Giới chuyên gia quân sự cảnh báo rằng quyết định của Nga không chỉ đánh dấu sự chấm dứt của INF mà còn mở ra một giai đoạn bất ổn mới trong an ninh toàn cầu.
Quyết định này có thể làm gia tăng căng thẳng tại châu Âu, nơi từng là tâm điểm của các cuộc đối đầu hạt nhân trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Mỹ đã công bố kế hoạch triển khai các tên lửa tầm xa tại Đức từ năm 2026, điều này có thể khiến Nga cảm thấy bị đe dọa trực tiếp.
Chuyên gia an ninh Angela Stent nhận định rằng việc Nga dỡ bỏ cam kết với các tên lửa bị cấm trong INF là một phản ứng nhằm tái lập thế cân bằng chiến lược, nhưng điều này có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới tại châu Âu. Tên lửa tầm trung có thể chỉ mất từ 6 đến 11 phút để bay tới mục tiêu ở Nga, làm gia tăng nguy cơ leo thang hạt nhân.
Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, Dmitry Medvedev, đã nhấn mạnh rằng động thái này là kết quả trực tiếp từ chính sách chống Nga của NATO và cảnh báo rằng Moskva có thể thực hiện các bước đi xa hơn, như triển khai tên lửa tầm trung gần biên giới NATO.
Ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, quyết định của Nga cũng có thể tạo ra những tác động lớn. Mỹ đã tuyên bố sẽ triển khai hệ thống tên lửa Typhon tại Philippines và hợp tác với Australia để phát triển tên lửa PrSM, điều này được Nga coi là một mối đe dọa trực tiếp.
Nhà phân tích quân sự Igor Korotchenko cho rằng Nga có thể đáp trả bằng cách triển khai tên lửa tầm trung tại vùng Viễn Đông hoặc hợp tác với các đồng minh như Trung Quốc để tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực. Điều này có thể tạo ra một vòng xoáy cạnh tranh vũ trang ở châu Á – Thái Bình Dương, đặc biệt là tại khu vực Đông Á.
Quyết định của Nga cũng có thể ảnh hưởng đến các khu vực khác, đặc biệt là Trung Đông, nơi sự mất ổn định trong các hiệp ước kiểm soát vũ khí có thể thúc đẩy các quốc gia trong khu vực xem xét phát triển vũ khí hạt nhân.
Sự sụp đổ hoàn toàn của INF sẽ là một đòn giáng mạnh vào hệ thống kiểm soát vũ khí toàn cầu, vốn đã bị suy yếu bởi các hành động đơn phương của Mỹ và Nga trong những năm gần đây. Hiệp ước INF từng là một trong những trụ cột quan trọng nhằm duy trì ổn định chiến lược giữa hai siêu cường hạt nhân hàng đầu thế giới.
Chuyên gia kiểm soát vũ khí Amy Woolf nhận định rằng sự sụp đổ của INF không chỉ làm gia tăng nguy cơ chạy đua vũ trang mà còn làm suy yếu niềm tin vào các hiệp ước quốc tế. Những quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân có thể cảm thấy bị đe dọa và tìm cách phát triển loại khí tài này để tự vệ, làm phức tạp thêm nỗ lực chống phổ biến vũ khí hạt nhân.
Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Tại Hội nghị đánh giá NPT năm 2022, sự bất đồng giữa Mỹ và Nga liên quan đến xung đột Ukraine đã khiến hội nghị không thể thông qua tuyên bố chung.
Việc Nga và Mỹ cùng từ bỏ INF sẽ làm tăng áp lực lên NPT, đặc biệt khi các quốc gia như Iran cân nhắc rút khỏi hiệp ước này. Các chuyên gia cảnh báo rằng việc tăng cường triển khai tên lửa tầm trung có thể dẫn đến vòng xoáy đối đầu, làm gia tăng nguy cơ tính toán sai lầm và leo thang hạt nhân.
Mỹ và NATO đã bày tỏ lo ngại về động thái của Nga. Tuy nhiên, Tổng thống Trump đã cho biết ông có thể nối lại đàm phán với Nga để duy trì các giới hạn đối với vũ khí hạt nhân, cho thấy Mỹ nhận thức được nguy cơ leo thang và đang tìm cách giảm căng thẳng thông qua đối thoại.
