Tài khoản
Hành trình 13 năm để Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc trở thành di sản văn hóa thế giới là một câu chuyện đầy cảm hứng về sự kiên trì và nỗ lực của ba tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương. Qua nhiều năm tháng, các địa phương này đã không ngừng đối thoại và giải trình để bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của khu vực này.
Khởi đầu từ năm 2012
Vào năm 2012, tỉnh Quảng Ninh đã chính thức khởi động quá trình xây dựng hồ sơ đề cử danh thắng Yên Tử trở thành di sản thế giới. Yên Tử không chỉ là ngọn núi cao nhất trong dãy núi trải dài qua ba tỉnh mà còn là nơi khởi nguồn của Phật giáo Trúc Lâm tại Việt Nam. Đây cũng là quê hương của dòng họ Trần, một trong những triều đại quân chủ vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam vào thế kỷ 13-14.
Hồ sơ đề cử đã nêu bật sự kết hợp hài hòa giữa tư tưởng tôn giáo và quyền lực nhà nước, cho thấy vai trò của các lãnh tụ Phật giáo Trúc Lâm và các vua Trần trong việc định hình đời sống tinh thần và chính trị của đất nước, từ đó tạo nên một Đại Việt hùng mạnh.
Thách thức trong việc hợp tác
Đến năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định bổ sung tỉnh Hải Dương vào hồ sơ nghiên cứu. Việc kết hợp ba tỉnh trong một hồ sơ di sản là một thách thức lớn, vì trước đây, các di sản văn hóa thế giới thường chỉ nằm trong một tỉnh duy nhất. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các tỉnh.
Tỉnh Quảng Ninh đã chủ trì công tác này, với hàng trăm văn bản được xây dựng và hàng chục cuộc hội thảo diễn ra liên tục, ngay cả trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Việc lựa chọn các điểm di tích tiêu biểu để đưa vào hồ sơ cũng là một bài toán khó, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng về giá trị văn hóa và lịch sử.
Giải pháp và cam kết bảo vệ di sản
Các chuyên gia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của tính xác thực và toàn vẹn của di sản. Họ đã đề xuất mở rộng vùng đệm bảo vệ, điều này tuy có thể hạn chế tác động đến di sản nhưng cũng ảnh hưởng đến sinh kế của nhiều người dân. Các thành viên trong nhóm xây dựng hồ sơ đã phải làm việc cật lực để bảo vệ quan điểm không mở rộng một cách máy móc, đồng thời cam kết quản lý chặt chẽ.
Cuối cùng, hồ sơ đã được tinh gọn từ 20 cụm di tích xuống còn 12 điểm tiêu biểu, và tên gọi của hồ sơ cũng được điều chỉnh để phù hợp với vị trí địa lý và giá trị văn hóa.
Chiến dịch quảng bá di sản
Hồ sơ chính thức hoàn thiện vào tháng 1/2024 với hàng ngàn trang tài liệu. Sau khi nộp hồ sơ, một chiến dịch ngoại giao văn hóa đã được khởi động, nhằm quảng bá giá trị di sản và cam kết bảo vệ của Việt Nam đối với di sản văn hóa thế giới.
Việt Nam đã tận dụng mọi cơ hội để trình bày về giá trị của di sản, từ các kỳ họp của UNESCO đến các sự kiện tại địa phương. Cuối cùng, vào tháng 7/2025, quần thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc đã chính thức được công nhận là di sản văn hóa thế giới, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình bảo tồn văn hóa của đất nước.
Đây không chỉ là một thành công lớn mà còn là cơ hội để phát triển bền vững, yêu cầu các địa phương cần có những hành động quyết liệt và chuyên nghiệp trong việc quản lý và bảo vệ di sản. Việc cải tạo hạ tầng giao thông và phát triển du lịch cũng cần được thực hiện một cách bền vững, đảm bảo lợi ích cho cộng đồng địa phương và bảo vệ giá trị di sản.
Lê Tân
