Tài khoản
Ngày 3-4 tháng 4 năm 1965, trận địa Hàm Rồng đã trở thành một biểu tượng của lòng dũng cảm và quyết tâm của quân dân Việt Nam khi bắn rơi 47 máy bay Mỹ. Sự kiện này được báo chí phương Tây mô tả là “hai ngày đen tối” nhất trong lịch sử không lực Mỹ.
Cầu Hàm Rồng, nối liền hai bờ sông Mã tại thị xã Thanh Hóa, được xây dựng bởi người Pháp vào năm 1901. Cây cầu này không chỉ có giá trị về mặt giao thông mà còn là một công trình chiến lược, phục vụ cho các hoạt động quân sự của thực dân Pháp trong việc đàn áp phong trào yêu nước.
Vào đầu thế kỷ 20, khu vực quanh cầu Hàm Rồng phát triển mạnh mẽ với nhiều nhà máy và công xưởng, từ sản xuất diêm đến chế biến rượu, tất cả đều do người Pháp quản lý. Với vị trí địa lý thuận lợi, nơi đây trở thành trung tâm kinh tế quan trọng của tỉnh Thanh Hóa.
Vào mùa xuân năm 1947, theo lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh về Toàn quốc kháng chiến, cầu Hàm Rồng đã bị phá hủy để ngăn chặn sự chiếm đóng của thực dân Pháp.
Cầu Hàm Rồng được xây dựng lại vào năm 1962 với sự hỗ trợ từ các chuyên gia Trung Quốc và Liên Xô. Cây cầu mới dài 160 mét, rộng 17 mét, với đường sắt ở giữa và hai bên dành cho ô tô và người đi bộ. Cầu được khánh thành vào ngày 19/5/1964, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc phục hồi giao thông tại khu vực này.
Âm mưu phá hủy cầu Hàm Rồng
Theo tài liệu từ Bộ Quốc phòng Mỹ, từ cuối năm 1961, quân đội Mỹ đã lên kế hoạch tấn công miền Bắc Việt Nam, coi đây là “nguồn gốc của mọi vấn đề”. Họ ước tính rằng chỉ cần 12 ngày là có thể tiêu diệt tất cả các mục tiêu đã được xác định.
Vào tháng 5 năm 1964, một kế hoạch tấn công chi tiết với 94 mục tiêu ở miền Bắc đã được thông qua, trong đó cầu Hàm Rồng được đánh giá là một trong những mục tiêu quan trọng nhất.
Khu vực Hàm Rồng, bao gồm thị xã Thanh Hóa và các xã lân cận, có vị trí chiến lược về quốc phòng và là đầu mối giao thông quan trọng. Việc phá hủy cầu Hàm Rồng sẽ giúp Mỹ ngăn chặn sự chi viện từ miền Bắc vào miền Nam, đồng thời làm suy yếu tiềm lực kinh tế và quốc phòng của Việt Nam.
Ngày 2-4 tháng 8 năm 1964, quân đội Mỹ đã tạo ra “sự kiện vịnh Bắc Bộ” để biện minh cho các cuộc tấn công vào miền Bắc. Ngày 13 tháng 2 năm 1965, Tổng thống Mỹ Johnson đã phê chuẩn kế hoạch “Sấm rền” nhằm gia tăng ném bom miền Bắc.
Trong những tháng đầu năm 1965, quân đội Mỹ đã tiến hành hàng loạt cuộc không kích vào miền Bắc, nhưng không làm giảm đi các hoạt động của quân giải phóng ở miền Nam. Ngày 1 tháng 4 năm 1965, Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ quyết định đưa quân đội chính quy vào tham chiến tại miền Nam, đồng thời chuyển mục tiêu tấn công sang hệ thống giao thông miền Bắc.
Chuẩn bị cho trận chiến tại Hàm Rồng
Trước tình hình căng thẳng, vào ngày 9 tháng 1 năm 1964, Bộ Tổng tham mưu quân đội nhân dân Việt Nam đã triệu tập một hội nghị để bàn về các biện pháp phòng không. Lãnh đạo Quân khu 3 đã nhận định rằng bảo vệ cầu Hàm Rồng là rất quan trọng để đảm bảo giao thông thông suốt.
Các ngành chức năng đã nhanh chóng chuyển đổi hoạt động từ thời bình sang thời chiến, chuẩn bị vũ khí và xây dựng công sự để sẵn sàng đối phó với các cuộc tấn công của quân Mỹ.
Để tăng cường lực lượng bảo vệ cầu, Bộ Tổng Tư lệnh đã điều động nhiều đơn vị quân đội về Thanh Hóa, bao gồm Trung đoàn 13 và các đơn vị pháo cao xạ. Lực lượng tham chiến được tổ chức thành nhiều cụm hỏa lực, sẵn sàng ứng phó với các cuộc tấn công từ không quân Mỹ.
Vào đầu tháng 4 năm 1965, chỉ huy mặt trận Hàm Rồng nhận được thông tin tình báo về một cuộc tấn công lớn của quân Mỹ vào các ngày 3 và 4 tháng 4.
Cuộc chiến tại Hàm Rồng
Vào lúc 8h45 ngày 3 tháng 4 năm 1965, quân đội Mỹ đã bắt đầu chiến dịch không kích vào Thanh Hóa. Tuy nhiên, quân và dân Đò Lèn đã phản công quyết liệt, buộc quân Mỹ phải rút lui sau hơn một giờ tấn công.
Đúng 13h cùng ngày, cuộc tấn công vào cầu Hàm Rồng bắt đầu. Suốt 4 giờ, hàng loạt máy bay phản lực Mỹ đã ném bom vào khu vực này, biến nơi đây thành một chảo lửa. Tuy nhiên, nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng, quân và dân Hàm Rồng đã tổ chức phản công hiệu quả, bắn rơi 17 máy bay Mỹ, trong đó có cả loại F105 hiện đại.
Trận địa pháo cao xạ đã hoạt động hết công suất, các chiến sĩ đã không ngại hy sinh để bảo vệ cầu Hàm Rồng. Cuộc chiến kéo dài cho đến chiều tối, với tổng cộng 30 máy bay Mỹ bị bắn rơi trong ngày 3-4 tháng 4 năm 1965.
Trận chiến tại Hàm Rồng đã trở thành một trong những chiến công lừng lẫy của quân dân Việt Nam, góp phần quan trọng vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Cầu Hàm Rồng đã đứng vững trước mọi cuộc tấn công và trở thành biểu tượng của lòng kiên cường và quyết tâm của dân tộc.
Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Hàm Rồng
Chiến thắng tại Hàm Rồng không chỉ là một mốc son trong lịch sử kháng chiến mà còn là minh chứng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết và lòng yêu nước của nhân dân Việt Nam. Cầu Hàm Rồng đã trở thành một di sản lịch sử, ghi dấu ấn trong lòng mỗi người dân Việt Nam.
Ngày nay, cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang đứng vững, là biểu tượng của một thời kỳ lịch sử hào hùng, nhắc nhở thế hệ mai sau về những hy sinh và chiến công của cha ông trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Lê Hoàng
Tài liệu tham khảo:
– Hàm Rồng – Cuộc đụng đầu lịch sử, NXB Thanh Hóa, 2010 – Thanh Hóa – Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975), Bộ Chỉ huy Quân sự Thanh Hóa, 1994 – Hàm Rồng – Sự lựa chọn lịch sử, Lê Xuân Giang, 2020
– 90 năm Đảng bộ tỉnh Thanh Hoá (1930-2020) – Những dấu ấn nổi bật, NXB Thanh Hoá, 2020
