Tài khoản
Quá trình sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp tỉnh đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng, khi mà trước ngày 1/4, Đảng ủy Chính phủ sẽ phải trình báo cáo lên Ban Chấp hành Trung ương về đề án này. Dự kiến, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh trên toàn quốc sẽ hoàn tất trước ngày 1/7.
Theo dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, do Bộ Nội vụ soạn thảo, cả nước sẽ có 11 đơn vị hành chính cấp tỉnh được giữ nguyên hiện trạng, bao gồm các tỉnh như Hà Nội, Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh. Trong khi đó, 52 địa phương còn lại, bao gồm 4 thành phố lớn như TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ, sẽ phải tiến hành sắp xếp lại.
Việc đặt tên cho các tỉnh thành sau khi sáp nhập không chỉ đơn thuần là một quyết định hành chính, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc bảo tồn văn hóa, lịch sử và định hình hướng phát triển bền vững cho đất nước. Tại cuộc họp của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ vào ngày 11/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh rằng tên gọi của các đơn vị hành chính cấp tỉnh cần phải kế thừa, đồng thời phản ánh rõ nét truyền thống lịch sử, văn hóa và bản sắc của từng địa phương.
Bộ Nội vụ, cơ quan chủ trì đề án, đã đề xuất ưu tiên giữ lại một trong những tên gọi cũ của các đơn vị hành chính trước khi sáp nhập. Điều này nhằm giảm thiểu tác động đến người dân và doanh nghiệp liên quan đến việc thay đổi giấy tờ và chỉ dẫn địa lý.
Ba Phương Pháp Đặt Tên Tỉnh Mới
Trong một cuộc phỏng vấn với báo chí, giáo sư Đào Trọng Thi, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, đã chỉ ra rằng việc xác định tên gọi cho các tỉnh sau khi sắp xếp hành chính là một nhiệm vụ quan trọng không kém so với việc nghiên cứu phương án sáp nhập các đơn vị.
Quá trình hợp nhất hay phân tách các tỉnh thường đi kèm với ba phương pháp đặt tên mới. Đầu tiên là lựa chọn tên của địa phương nổi bật hơn để làm tên chung; thứ hai là ghép tên của hai vùng đất sao cho vừa giữ được ý nghĩa nguyên bản vừa tạo cảm giác gần gũi; và cuối cùng là mạnh dạn kiến tạo một danh xưng hoàn toàn mới.
Tuy nhiên, giáo sư Thi cũng nhấn mạnh rằng đây là một bài toán phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng cho từng trường hợp cụ thể, thay vì áp dụng một công thức cứng nhắc cho tất cả các địa phương. Có những nơi mà tên gọi của một vùng đất tiêu biểu có thể trở thành lựa chọn hiển nhiên, nhưng ở một số khu vực khác, việc tìm kiếm một phương án đảm bảo sự đồng thuận cao nhất từ cộng đồng là rất quan trọng.
Giữ Tên Địa Phương Có Đặc Trưng Văn Hóa Mạnh Hơn
Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Nguyễn Quang Thiều, cũng đã chia sẻ rằng việc thay đổi tên tỉnh thành sau sáp nhập là một sự phát triển không thể tránh khỏi. Trên thế giới, có những cái tên lịch sử hàng trăm thậm chí hàng nghìn năm vẫn bị thay thế để đáp ứng với sự biến đổi của thời cuộc. Ông nhấn mạnh rằng việc thay đổi tên của địa phương trong giai đoạn này không phải là điều gì bất ngờ và khó chấp nhận. Tuy nhiên, các nhà hoạch định và chuyên gia chính sách cần nghiên cứu kỹ về địa lý, văn hóa, lịch sử và xu thế phát triển để chọn tên tỉnh thành sau sáp nhập tốt nhất.
Ông Thiều cho rằng tên tỉnh cần tạo ra dấu ấn, giữ được lịch sử cùng đặc trưng văn hóa và mở ra cơ hội mới cho vùng đất đó phát triển. Khi sáp nhập hai tỉnh, cần ưu tiên dùng tên gọi của địa phương có bề dày văn hóa nổi trội hơn để làm tên chung.
Đối với hai vùng có giá trị văn hóa, lịch sử ngang nhau, ông gợi ý kết hợp tên gọi hiện có hoặc chọn một tên mới mang đậm bản sắc Việt, bao quát những đặc trưng tiêu biểu của cả vùng. Ông nhấn mạnh sự tinh tế trong quá trình đặt tên và khuyến nghị các nhà hoạch định tham vấn ý kiến từ giới sử học, nghiên cứu và văn hóa để có được tên gọi tối ưu.
Cân Nhắc Xây Dựng Ngân Hàng Tên Gọi
Giáo sư Đào Trọng Thi cũng nhấn mạnh rằng việc bảo tồn tên gọi của một tỉnh có thể mang lại lợi ích thiết thực trong việc giảm thiểu các thủ tục hành chính và thay đổi giấy tờ cho một bộ phận dân cư. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng sự “thuận tiện và tiết kiệm” chỉ là một trong số nhiều yếu tố cần được xem xét, và không nên trở thành yếu tố quyết định. Bởi lẽ, tên gọi của một vùng đất sẽ đi vào lịch sử, gắn bó mật thiết với con người và cộng đồng nơi đó trong một thời gian dài.
Ông cũng cho rằng việc quá chú trọng vào việc giữ nguyên tên để tránh thay đổi giấy tờ là không hoàn toàn cần thiết. Bởi vì cùng với quá trình sáp nhập tỉnh, Nhà nước sẽ bỏ cấp huyện và sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp xã. Người dân vẫn sẽ cần thực hiện việc điều chỉnh lại các loại giấy tờ tùy thân sau khi quá trình sắp xếp hành chính hoàn tất.
Từ những phân tích trên, Giáo sư Đào Trọng Thi kiến nghị rằng công tác nghiên cứu và đặt tên cho các tỉnh thành sau sắp xếp cần có sự tham gia đa chiều của các nhà chuyên môn, nhà hoạch định chính sách, cùng các chuyên gia trong lĩnh vực lịch sử, văn hóa và kinh tế xã hội, và lấy ý kiến người dân.
Ông đề xuất rằng các chuyên gia và nhà khoa học nên xây dựng một ngân hàng các tên gọi, khoảng 3-4 lựa chọn cho từng địa phương sau sắp xếp, để người dân có cơ hội bày tỏ ý kiến đối với từng phương án.
Tên Tỉnh Mới Phải Gợi Niềm Tự Hào
Đại biểu Bùi Hoài Sơn, chuyên trách Ủy ban Văn hóa – Xã hội, cho rằng việc đặt tên cho một tỉnh mới không chỉ là một quyết định hành chính, mà còn là câu chuyện về bản sắc, truyền thống và khát vọng tương lai. Một cái tên không chỉ để nhận diện trên bản đồ, mà còn phải gợi lên niềm tự hào, sự gắn kết và định hướng phát triển lâu dài cho cả vùng đất.
Tên gọi mới cần mang tính kế thừa lịch sử, là sự tiếp nối những giá trị văn hóa được vun đắp qua bao thế hệ. Với những địa danh đã in sâu vào tâm trí người dân, gắn liền với những dấu mốc lịch sử hay nhân vật kiệt xuất, việc thay đổi hoàn toàn có thể gây cảm giác hụt hẫng, đánh mất một phần ký ức. Do đó, theo ông Sơn, việc duy trì hoặc khéo léo kết hợp những yếu tố quen thuộc từ tên gọi cũ sẽ tạo sự đồng thuận và gần gũi hơn với danh xưng mới.
Ngoài ra, tên gọi mới cũng cần phản ánh những đặc trưng về địa lý, văn hóa, hoặc tiềm năng kinh tế của tỉnh. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, tên gọi ấy còn cần sự linh hoạt khi sử dụng trong các văn bản ngoại giao, đồng thời vẫn bảo tồn được bản sắc Việt. Ông Sơn nhấn mạnh rằng tên tỉnh sau sáp nhập cần dễ nhớ, dễ đọc, phù hợp với tiếng Việt, tránh những tên gọi quá dài, phức tạp, gây khó khăn trong giao tiếp và nhận diện.
