Tài khoản
Trong một buổi câu cá bình thường tại biển Dung Quất, ông Dương Đình Lục, 65 tuổi, đã tình cờ phát hiện một hiện vật quý giá – tượng thần khỉ Hanuman mang phong cách Champa, có niên đại khoảng 800 năm. Sự kiện này không chỉ thu hút sự chú ý của người dân địa phương mà còn gây xôn xao trong giới nghiên cứu văn hóa.
Ngày 21/8, chính quyền tỉnh Quảng Ngãi đã chính thức công nhận quyền sở hữu toàn dân đối với bức tượng Hanuman. Bảo tàng Tổng hợp tỉnh được giao nhiệm vụ tiếp nhận và bảo quản hiện vật này. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để thực hiện các bước tiếp theo, bao gồm việc chi thưởng cho ông Lục, người đã phát hiện ra bức tượng.
Ông Lục đã đặt bức tượng trên một mỏm đá giữa ao cá của gia đình, với niềm tin rằng đây là một hiện vật linh thiêng. Theo ông, việc thờ cúng tượng thần khỉ không chỉ mang lại may mắn mà còn thể hiện lòng tôn kính đối với văn hóa và lịch sử của vùng đất này.
Các chuyên gia đánh giá rằng bức tượng có niên đại từ thế kỷ XI-XII, phản ánh rõ nét lịch sử và nghệ thuật điêu khắc tinh xảo của nền văn hóa Champa, đồng thời cho thấy sự ảnh hưởng của Ấn Độ giáo trong nghệ thuật điêu khắc của người Champa. Đây là một hiện vật độc đáo, cần được bảo tồn và giới thiệu đến công chúng để nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa của khu vực.
Ông Lục nhớ lại rằng vào đầu năm 2021, trong một lần ra biển Dung Quất câu cá, ông đã phát hiện ra nhiều mảnh gốm vỡ. Tò mò, ông đã lặn xuống độ sâu khoảng 3-4 mét và phát hiện phần tượng đá nhô lên khỏi lớp cát. Đây chính là khởi đầu cho hành trình tìm kiếm và bảo tồn một trong những hiện vật quý giá của văn hóa Champa.
Vào tháng 3/2021, ông cùng với người thân đã tiến hành trục vớt bức tượng và thuê xe cẩu để đưa về nhà. Với trọng lượng khoảng 150 kg, việc vận chuyển bức tượng gặp nhiều khó khăn, nhưng ông Lục vẫn kiên trì vì ông tin rằng đây là một báu vật văn hóa.
Ban đầu, bức tượng được đặt trong nhà và không có nhiều người chú ý. Tuy nhiên, khi tin tức về bức tượng lan rộng, nhiều người đã đến xem và thậm chí có người đề nghị mua với giá lên đến 2 tỷ đồng. Dù vậy, ông Lục đã từ chối vì ông tin rằng tượng mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Đến năm 2023, ông đã quyết định giao nộp bức tượng cho chính quyền để phục vụ cho công tác bảo tồn.
“Tôi hy vọng rằng bức tượng sẽ được gìn giữ và trưng bày để nhiều người có thể chiêm ngưỡng và hiểu biết về văn hóa Champa,” ông Lục chia sẻ.
Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi đã thành lập hội đồng giám định để xác định giá trị của bức tượng. Kết quả cho thấy tượng thần khỉ Hanuman được làm từ đá sa thạch hạt mịn, có chiều cao 84 cm, chiều ngang 40 cm và nặng 150 kg. Tượng có bệ đá bát giác cao 14 cm và thân tượng cao 70 cm, trong tư thế ngồi.
Các chi tiết trên bức tượng như khối đầu tròn, mắt lồi, sống mũi cao, miệng rộng, cùng với hoa văn vòng tròn và tua lục lạc quanh bụng đều mang phong cách điêu khắc Champa muộn, đồng thời chịu ảnh hưởng từ nghệ thuật Khmer.
Ban đầu, ông Lục đã để bức tượng trong nhà và thờ cúng. Tuy nhiên, sau khi bức tượng được công nhận giá trị, nó đã trở thành một biểu tượng văn hóa quan trọng của vùng đất Quảng Ngãi.
Hiện tại, tượng Hanuman ở Quảng Ngãi được đánh giá là một trong những hiện vật lớn, còn nguyên vẹn và có giá trị so sánh quan trọng trong nghiên cứu văn hóa Champa. Các nhà nghiên cứu cho rằng bức tượng có thể có nguồn gốc từ phế tích tháp Chánh Lộ, nơi từng được khai quật hàng trăm tác phẩm điêu khắc Champa vào năm 1927.
Hanuman, vị thần khỉ trong Ấn Độ giáo, là nhân vật trung tâm của sử thi Ramayana, tượng trưng cho sức mạnh, lòng trung thành và trí tuệ. Hình tượng Hanuman đã được người Champa thờ phụng rộng rãi, thể hiện rõ trong nhiều di tích và đền tháp dọc miền Trung Việt Nam.
Quảng Ngãi là một trong những địa bàn có nhiều dấu tích văn hóa Champa. Các cuộc khai quật tại Chánh Lộ, Tịnh Châu, Mộ Đức đã phát hiện ra hàng loạt tượng đá, phù điêu và gạch Champa, cho thấy sự hiện diện mạnh mẽ của nền văn hóa này trên vùng đất này.
Phạm Linh
