Tài khoản
Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine, Nga đã triển khai một hệ thống chỉ huy quân sự tự động, được coi là “xương sống kỹ thuật số” của quân đội, nhằm nâng cao hiệu quả trong các cuộc tấn công chính xác. Hệ thống này không chỉ giúp tăng tốc độ ra quyết định mà còn cải thiện khả năng phối hợp giữa các đơn vị chiến đấu.
Vào ngày 9/8, Bộ Quốc phòng Nga đã công bố một video cho thấy máy bay không người lái (UAV) đang theo dõi các hoạt động của quân đội Ukraine tại một điểm tập kết gần làng Stakhorshchyna, tỉnh Chernihiv. Ngay sau đó, một tên lửa đạn đạo Iskander-M đã được phóng đi, tiêu diệt nhiều phương tiện và gây thiệt hại cho lực lượng Ukraine.
Trong suốt gần hai năm qua, quân đội Nga đã sử dụng tên lửa Iskander-M để tấn công các mục tiêu được UAV chỉ định, bao gồm các trận địa phòng không, sở chỉ huy và các cơ sở quân sự quan trọng, gây ra thiệt hại lớn cho đối phương.
Khoảnh khắc tên lửa Iskander đánh trúng điểm tập kết hậu cần của quân đội Ukraine trong video công bố hôm 9/8. Video: BQP Nga
Các chuyên gia quân sự nhận định rằng Nga đã rút ngắn đáng kể “chuỗi tiêu diệt” trong chiến dịch tại Ukraine. Khái niệm “chuỗi tiêu diệt” xuất phát từ quân đội Mỹ, mô tả quy trình tấn công bao gồm việc tìm kiếm, định vị mục tiêu, theo dõi, lựa chọn vũ khí và đánh giá kết quả. Mỗi bước trong quy trình này đều quan trọng, vì bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể dẫn đến thất bại trong cuộc tấn công.
Thời gian của chuỗi tiêu diệt càng dài, đối phương càng có nhiều cơ hội để di chuyển và tránh khỏi đòn tấn công. Hệ thống “Cơ động” ra đời từ năm 1982 đã đặt nền tảng cho việc kiểm soát lực lượng theo thời gian thực, nhưng sự tan rã của Liên Xô đã khiến quân đội Nga tụt hậu so với phương Tây trong việc phát triển công nghệ này.
Trong hai năm đầu của cuộc xung đột, Nga gặp khó khăn trong việc tìm kiếm và tấn công các mục tiêu cơ động gần tiền tuyến. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh, lãnh đạo quân đội Nga thường không cấp quyền hành động cho các chỉ huy trực tiếp, dẫn đến việc các đơn vị phải chờ chỉ thị từ cấp trên trước khi thực hiện tấn công.
Liên lạc giữa các đơn vị trinh sát và hỏa lực cũng không được thông suốt, kéo dài thời gian tấn công và tạo cơ hội cho quân đội Ukraine di chuyển khỏi vị trí. Tuy nhiên, từ năm 2023, quá trình cải cách “chuỗi tiêu diệt” đã được đẩy mạnh, với sự ra đời của Hệ thống kiểm soát quân đội tự động (ATCS), được coi là bước tiến quan trọng trong việc nâng cao khả năng tác chiến của quân đội Nga.
ATCS được triển khai dưới sự giám sát của Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov, nhằm đáp ứng nhu cầu từ cấp trung đội đến chiến lược, tích hợp các hệ thống vũ khí như tên lửa Iskander-M và UAV để tăng cường tính linh hoạt trong tác chiến.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov trong ảnh công bố hôm 9/8. Ảnh: BQP Nga
Trong cuộc họp tháng 7/2025, ông đã kiểm tra tiến độ hoàn thiện ATCS và nhấn mạnh vai trò của hệ thống trong việc cung cấp thông tin tình báo theo thời gian thực, từ đó tăng tốc độ ra quyết định. Chuyên gia quân sự Viktor Litovkin cho biết, Bộ trưởng Belousov đang định hình lại cách Nga sử dụng công nghệ để đối phó với chiến trường phức tạp, lấy cảm hứng từ các phương pháp của NATO nhưng phù hợp với thực tế tại Ukraine.
ATCS bao gồm nhiều hệ thống tác chiến khác nhau, trong đó lực lượng pháo binh thể hiện năng lực tốt nhất. Tổ hợp “Nettle” đã giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị chiến đấu của một khẩu đội pháo binh từ 14 phút xuống chỉ còn 3 phút, và thời gian khai hỏa với mục tiêu không được báo trước cũng giảm từ 3 phút xuống 1 phút.
Trong các trận đánh tại tỉnh Donetsk và Lugansk, hệ thống Nettle đã giúp pháo binh Nga tiêu diệt nhiều vị trí phòng thủ của Ukraine chỉ trong vài phút sau khi UAV phát hiện mục tiêu. Hệ thống “Planshet-M-IR” đang trong giai đoạn thử nghiệm sẽ là bước tiến tiếp theo, giúp kiểm soát đồng bộ các đơn vị pháo binh, cối và pháo phản lực phóng loạt.
Theo tờ Vzglyad, trong một đợt thực chiến tại mặt trận Kharkov tháng 6/2025, hệ thống này đã giúp một khẩu đội pháo tự hành Nga phá hủy một cứ điểm của Ukraine chỉ trong 45 giây sau khi nhận dữ liệu từ UAV.
Hệ thống “Sprut-S” tích hợp bộ binh, không quân, phòng không và tên lửa chiến thuật vào một không gian thông tin duy nhất. Tổ hợp này bao gồm thiết bị trinh sát di động, điểm xử lý thông tin và đường truyền dữ liệu bảo mật, cho phép phân bổ mục tiêu cho từng lực lượng và nhanh chóng đưa ra khuyến nghị hỏa lực.
Việc liên kết “Sprut-S” với hệ thống Iskander-M và UAV như Orlan-30 đã giúp tăng khả năng tấn công chính xác từ xa, cho phép khẩu đội tên lửa khai hỏa trong vòng 2-3 phút sau khi UAV xác định được vị trí mục tiêu.
Chuyên gia David Rehak từ Viện Ron Paul cho rằng việc tích hợp Iskander-M và UAV vào ATCS cho thấy Nga đang tiến gần hơn đến mô hình chiến tranh kết nối mà NATO đang áp dụng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức mà Nga phải đối mặt, đặc biệt là về khoảng cách liên lạc. Các trạm vô tuyến Kirisun và TYT có tầm hoạt động hiệu quả chỉ 5 km, buộc nhiều đơn vị phải sử dụng thiết bị dân sự, điều này tiềm ẩn nguy cơ bị đối phương xâm nhập.
Moskva cũng gặp khó khăn trong việc triển khai ATCS do các lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây, làm hạn chế khả năng sản xuất và sở hữu vi xử lý hiện đại, khiến ngành công nghệ Nga khó có thể sản xuất hàng loạt thiết bị như máy tính bảng cho các đơn vị tiền tuyến.
Lính Nga chuẩn bị phóng UAV trong cuộc diễn tập năm 2019. Ảnh: RIA Novosti
Các chuyên gia phương Tây cho rằng ATCS vẫn còn thua kém so với các giải pháp của NATO, đặc biệt là nền tảng Force XXI Battle Command Brigade and Below (FBCB2) của Mỹ và mạng lưới dữ liệu chiến thuật Link 16, giúp tích hợp toàn bộ lực lượng vào một không gian thông tin chung.
Samuel Bendett, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Hải quân ở Mỹ, nhận định rằng ATCS là một bước tiến lớn, nhưng Nga cần vượt qua rào cản công nghệ để có thể cạnh tranh với NATO.
Phong Lâm (Theo Topwar, TASS, War Zone)
