Tài khoản
Trong bối cảnh các dự án metro trị giá hàng tỷ USD tại Hà Nội và TP HCM đang được triển khai, cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước tham gia vào lĩnh vực này ngày càng mở rộng. Đây không chỉ là cơ hội để tham gia thi công mà còn là dịp để tiếp cận công nghệ tiên tiến trong ngành đường sắt.
Quy hoạch phát triển hệ thống metro tại Hà Nội và TP HCM
Theo quy hoạch giao thông vận tải của Hà Nội đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2050, thành phố dự kiến phát triển một hệ thống metro dài 413 km. Hiện tại, 21,5 km đã được đưa vào khai thác, trong khi 397,8 km còn lại chưa được đầu tư. Trong giai đoạn tới, Hà Nội đặt mục tiêu xây dựng thêm 96,8 km và chuẩn bị đầu tư cho 301 km, với tổng vốn ước tính lên tới hơn 14,6 tỷ USD.
TP HCM cũng không kém cạnh khi đặt mục tiêu hoàn thiện 7 tuyến metro với tổng chiều dài khoảng 355 km vào năm 2035, và dự kiến sẽ đầu tư thêm 155 km trong giai đoạn tiếp theo, nâng tổng chiều dài toàn mạng lưới lên 510 km.
Các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ
Để thúc đẩy tiến độ thực hiện các dự án này, Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế chính sách đặc thù cho Hà Nội và TP HCM. Mỗi năm, ngân sách trung ương sẽ bổ sung 215.000 tỷ đồng cho Hà Nội và 209.000 tỷ đồng cho TP HCM nhằm thực hiện các dự án đường sắt đô thị.
Doanh nghiệp trong nước tham gia vào các dự án metro
Nhiều liên danh doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu đề xuất tham gia làm tổng thầu EPC cho các dự án metro. Ví dụ, liên danh Đèo Cả – Fecon – Powerchina – Sucgi đã kiến nghị tham gia vào tuyến metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương) và một số tuyến khác tại TP HCM. Các liên danh khác như Tập đoàn Đại Dũng và Tổng công ty Xây dựng số 1 cũng đã đề xuất tham gia vào các tuyến metro quan trọng.
Hiện tại, các dự án metro thường do các doanh nghiệp nước ngoài đảm nhận vai trò chính, trong khi doanh nghiệp trong nước chủ yếu đóng vai trò nhà thầu phụ. Tuy nhiên, với sự gia tăng nhu cầu và đầu tư, doanh nghiệp trong nước đang có cơ hội lớn để nâng cao năng lực và tham gia sâu hơn vào các dự án này.
Chuỗi giá trị trong ngành hạ tầng và công nghiệp nội địa
Mỗi dự án metro có tổng mức đầu tư từ 1,5 đến 2 tỷ USD, bao gồm nhiều hạng mục kỹ thuật cao như hầm ngầm, cầu cạn, depot, đường ray, đoàn tàu, tín hiệu và điện. Điều này tạo ra một không gian lớn cho các doanh nghiệp xây dựng, công trình ngầm và sản xuất thiết bị trong nước.
Tập đoàn Đèo Cả đã tính toán rằng hệ thống metro tại hai đô thị lớn có khoảng 110 km hầm, trị giá 412.500 tỷ đồng, cần gần 2.000 thiết bị và hơn 6.600 lao động kỹ thuật. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực và tiếp cận công nghệ hiện đại.
Khó khăn và thách thức cho doanh nghiệp Việt
Mặc dù có nhiều cơ hội, nhưng doanh nghiệp Việt vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu năng lực kỹ thuật, vốn và kinh nghiệm quản lý dự án EPC đồng bộ. Ngành đường sắt đòi hỏi kỹ thuật cao, khối lượng lớn và tiến độ khắt khe, điều này khiến cho doanh nghiệp trong nước gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu.
Hướng tới tự chủ công nghệ
Để nâng cao năng lực và tự chủ công nghệ, doanh nghiệp Việt cần làm chủ công nghệ đào hầm bằng máy TBM, yếu tố then chốt trong xây dựng metro ngầm. Việc sở hữu thiết bị này sẽ giúp giảm phụ thuộc vào đối tác nước ngoài và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Chính phủ cũng đã giao Tổng công ty Đường sắt Việt Nam lập đề án xây dựng Tổ hợp công nghiệp đường sắt tại phía nam Hà Nội, với mục tiêu nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và sản xuất linh kiện, phụ tùng chuyên dụng.
Học hỏi từ kinh nghiệm quốc tế
Các quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc và Ấn Độ đã từng trải qua giai đoạn tương tự và hiện nay đã có những bước tiến lớn trong lĩnh vực metro. Việt Nam cần học hỏi từ những kinh nghiệm này để phát triển ngành công nghiệp đường sắt, từ đó đáp ứng nhu cầu đầu tư và nâng cấp hạ tầng trong tương lai.
Để thực hiện được điều này, cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước trong việc vay vốn ưu đãi và cơ chế đặt hàng cho các nhà thầu trong nước. Chính phủ cũng cần có cơ chế chỉ định liên danh tổng thầu EPC cho các dự án metro, trong đó bắt buộc phải có sự tham gia của doanh nghiệp trong nước nhằm tiếp thu và làm chủ công nghệ.
Cục Đường sắt đặt mục tiêu đến năm 2030, doanh nghiệp trong nước sẽ làm chủ 90-95% phần kết cấu hạ tầng dưới ray, tiến tới thi công phần trên ray với các tuyến đường sắt có tốc độ dưới 200 km/h. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực cho doanh nghiệp mà còn góp phần phát triển bền vững cho ngành đường sắt Việt Nam.
Đoàn Loan
