Tài khoản
Tiền lương là yếu tố quan trọng trong việc xác định mức đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc cho người lao động trong các doanh nghiệp. Theo quy định mới, tiền lương tháng, các khoản phụ cấp và các khoản bổ sung khác sẽ được tính vào căn cứ đóng BHXH.
Gần đây, Bộ Tư pháp đã công bố hồ sơ thẩm định cho dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội liên quan đến BHXH bắt buộc. Nghị định này được xây dựng bởi Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và hiện đang được Bộ Nội vụ phụ trách sau khi có sự sáp nhập.
Dự thảo nêu rõ rằng đối với người lao động trong doanh nghiệp, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc sẽ bao gồm tiền lương tháng, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác mà hai bên đã thỏa thuận, đảm bảo tính ổn định và thường xuyên trong mỗi kỳ chi trả.
Hình ảnh giờ ăn trưa của lao động dệt may tại Đà Nẵng vào tháng 6/2024. Ảnh: Nguyễn Đông
Đáng lưu ý, tiền lương dùng để đóng BHXH không bao gồm các chế độ phúc lợi khác như: thưởng sáng kiến, tiền ăn giữa ca, hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ, cũng như các khoản hỗ trợ khác liên quan đến hoàn cảnh cá nhân của người lao động.
Ban soạn thảo đã tiếp thu ý kiến đóng góp và làm rõ những khoản phụ cấp không tính vào căn cứ đóng BHXH, nhằm ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp chia nhỏ thu nhập của người lao động để giảm chi phí đóng BHXH. Thực tế cho thấy, nhiều lao động có thu nhập hàng tháng cao nhưng mức đóng BHXH lại chỉ nhỉnh hơn mức lương tối thiểu vùng.
Dự thảo nghị định quy định rõ ràng về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc cho một số nhóm lao động từ ngày 1/7 khi luật sửa đổi có hiệu lực.
Đối với lao động làm việc không trọn thời gian, căn cứ đóng BHXH sẽ là tiền lương được thỏa thuận trong hợp đồng lao động. Mức lương này sẽ được tính dựa trên việc hai bên đã thỏa thuận trả lương theo giờ hay theo ngày.
Đối với những người hoạt động không chuyên trách tại cấp xã, thôn, tổ dân phố, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH sẽ là mức phụ cấp hàng tháng. Nếu mức phụ cấp này thấp hơn mức tham chiếu, thì căn cứ đóng sẽ được tính bằng mức tham chiếu đó.
Đối với nhóm dân quân thường trực, mức đóng BHXH bắt buộc sẽ tương đương với mức đóng của hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội, chiến sĩ nghĩa vụ trong quân đội, công an, cơ yếu đang theo học và được hưởng sinh hoạt phí.
Những người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, đại diện phần vốn nhà nước, thành viên hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, và các thành viên ban kiểm soát cũng sẽ tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1/7. Căn cứ đóng của nhóm này sẽ là tiền lương mà họ nhận được.
Nếu lương ghi trong hợp đồng và trả cho lao động là ngoại tệ, căn cứ đóng BHXH sẽ được tính bằng Việt Nam đồng theo tỷ giá do Ngân hàng Nhà nước công bố vào ngày 2/1 cho nửa đầu năm và 1/7 cho nửa năm còn lại.
Phố Hàng Mã – nơi tập trung nhiều tiểu thương của Hà Nội. Ảnh: Giang Huy
Dự thảo cũng nêu rõ lộ trình đóng BHXH bắt buộc cho chủ hộ kinh doanh đã đăng ký, nhằm giảm áp lực cho nhóm nhỏ lẻ và tạo điều kiện cho ngành bảo hiểm xã hội có thời gian quản lý tốt hơn.
Cụ thể, từ 1/7/2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký sẽ phải nộp BHXH theo phương pháp kê khai. Đến 1/7/2027, quy định này sẽ áp dụng cho chủ hộ kinh doanh đăng ký nộp thuế theo phương pháp khoán. Cuối cùng, từ 1/7/2029, chủ hộ kinh doanh không thuộc hai nhóm trên cũng sẽ phải tham gia.
Luật sửa đổi cho phép chủ hộ lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, với mức thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất là 20 lần mức này tại thời điểm đóng, tức dao động từ 2,34 triệu đến 46,8 triệu đồng. Sau 12 tháng đóng, họ có quyền chọn lại mức lương căn cứ tham gia.
Hiện nay, cả nước có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó hơn 2 triệu hộ đã đăng ký kinh doanh với doanh thu trên 100 triệu đồng mỗi năm và đang đóng thuế; gần 3 triệu hộ còn lại không đăng ký, có doanh thu thấp như các hộ nông, lâm nghiệp, buôn bán tự do.
Theo thống kê của ngành thuế vào cuối năm 2024, có hơn 80.000 hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai và hơn 2 triệu hộ theo hình thức khoán. Nhiều chủ hộ kinh doanh đã hết tuổi lao động nhưng vẫn đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hoặc tham gia BHXH bắt buộc theo nhóm khác.
Cuối năm 2024, Quỹ Bảo hiểm xã hội dự kiến sẽ có kết dư khoảng 1,29 triệu tỷ đồng với mức tăng trưởng bình quân 9% mỗi năm. Dự kiến trong năm nay, tổng thu BHXH sẽ đạt hơn 391.200 tỷ đồng, với khoảng 20 triệu lao động tham gia BHXH, bao phủ gần 43% lực lượng lao động trong độ tuổi. Trong số này, khu vực bắt buộc có 17,7 triệu người và 2,3 triệu người tham gia tự nguyện.
Hồng Chiêu
