Tài khoản
Bộ trưởng Quốc phòng Canada đã thông báo rằng chính phủ nước này đang tiến hành đánh giá lại kế hoạch mua tiêm kích F-35 trị giá hơn 13 tỷ USD và đang tìm kiếm các lựa chọn thay thế khả thi.
Trong một phát biểu vào ngày 14/3, Bộ trưởng Quốc phòng Canada, Bill Blair, cho biết: “Chúng tôi đang tích cực xem xét các phương án tiềm năng để thay thế cho tiêm kích tàng hình F-35 của Mỹ và sẽ tiến hành thảo luận với các nhà sản xuất máy bay khác.” Đây là một động thái quan trọng ngay sau khi ông được bổ nhiệm lại vào nội các của Thủ tướng Mark Carney.
Vào tháng 1 năm 2023, chính phủ Canada đã công bố kế hoạch mua 88 tiêm kích tàng hình F-35 nhằm thay thế cho dòng máy bay CF-18 đã lỗi thời. Thương vụ này có tổng giá trị lên tới 13,2 tỷ USD, đánh dấu khoản đầu tư lớn nhất cho lực lượng không quân Canada trong suốt 30 năm qua. Theo thỏa thuận, nhà sản xuất Lockheed Martin của Mỹ sẽ giao lô đầu tiên gồm 4 chiếc vào năm 2026 và hoàn tất việc bàn giao vào năm 2032.
Canada đã thực hiện thanh toán cho 16 máy bay dự kiến sẽ được nhận trong năm tới. Tuy nhiên, nếu quyết định hủy bỏ hợp đồng, Ottawa có thể phải đối mặt với các khoản phạt tài chính đáng kể.
Bộ trưởng Blair cũng cho biết rằng Canada có thể tiếp nhận một số tiêm kích F-35, trong khi phần còn lại sẽ được thay thế bằng các loại máy bay châu Âu, chẳng hạn như dòng JAS 39 Gripen của Thụy Điển, nhằm đa dạng hóa nguồn cung và giảm thiểu rủi ro.
Hình ảnh tiêm kích F-35 Mỹ tại triển lãm Paris Air Show ở Pháp năm 2023. Ảnh: Reuters
Phát biểu của ông Blair được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Bồ Đào Nha thông báo quyết định từ bỏ kế hoạch mua tiêm kích F-35 của Mỹ để thay thế cho phi đội F-16 sắp hết niên hạn hoạt động. Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha, Nuno Melo, nhấn mạnh rằng cần xem xét “yếu tố địa chính trị” khi lựa chọn mẫu chiến đấu cơ mới, đồng thời cảnh báo về nguy cơ Mỹ có thể áp đặt các hạn chế liên quan đến vận hành, bảo trì và cung cấp phụ tùng cho các tiêm kích này.
Căng thẳng ngoại giao giữa Washington và Ottawa cũng đang gia tăng, đặc biệt sau khi Tổng thống Donald Trump nhiều lần đề xuất ý tưởng sáp nhập Canada vào Mỹ như một bang thứ 51. Ông cũng đã gia tăng áp lực thuế quan, tuyên bố áp thuế 25% đối với hầu hết các mặt hàng nhập khẩu từ Canada.
Gần đây, Tổng thống Mỹ đã ký lệnh hoãn áp thuế thêm gần một tháng đối với các sản phẩm từ Mexico và Canada, nhưng không cam kết từ bỏ các đe dọa về thuế đối với hai nước láng giềng này.
Tiêm kích tàng hình F-35 có giá khoảng từ 80 đến 100 triệu USD mỗi chiếc, tùy thuộc vào phiên bản. Đến nay, khoảng 1.000 chiếc đã được sản xuất và bàn giao cho quân đội Mỹ và các đồng minh. Các tiêm kích F-35 dự kiến sẽ hoạt động cho đến năm 2088, với tổng chi phí cho chương trình ước tính lên tới hơn 2.000 tỷ USD để chế tạo và duy trì.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và cựu quan chức Đức đã bày tỏ lo ngại về khả năng phi đội F-35 có thể bị vô hiệu hóa từ xa thông qua một “công tắc ẩn”. Đến nay, Mỹ và tập đoàn Lockheed Martin vẫn chưa đưa ra phản hồi chính thức về những nghi vấn này.
Ngay cả khi không có “công tắc ẩn”, quân đội các nước châu Âu vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nguồn cung phụ tùng, cập nhật phần mềm và hỗ trợ kỹ thuật từ Mỹ. Điều này tạo ra khả năng Washington có thể gây sức ép, thậm chí cản trở nỗ lực vận hành và triển khai khí tài của các đồng minh.
Như Tâm (Theo CBC, Aviationist)
