Tài khoản
Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine kéo dài, nội bộ Liên minh châu Âu (EU) đang trải qua những bất đồng sâu sắc về việc sử dụng tài sản đóng băng của Nga. Một số quốc gia thành viên ủng hộ việc dùng số tài sản này để hỗ trợ quân sự cho Ukraine, trong khi những nước khác lại phản đối mạnh mẽ.
Kể từ khi cuộc chiến giữa Nga và Ukraine bùng nổ vào cuối tháng 2 năm 2022, phương Tây đã áp dụng nhiều biện pháp trừng phạt đối với Nga, dẫn đến việc đóng băng khoảng 300 tỷ euro (hơn 320 tỷ USD) tài sản của ngân hàng trung ương Nga và các tài phiệt nước này. Trong số đó, khoảng 210 tỷ euro (hơn 220 tỷ USD) đang được quản lý tại EU, chủ yếu thông qua công ty dịch vụ tài chính Bỉ Euroclear.
Châu Âu đang tìm cách gia tăng áp lực lên Nga và củng cố sự hỗ trợ dành cho Ukraine, đặc biệt sau những biến động trong chính sách đối ngoại của Mỹ gần đây. Câu hỏi về khả năng tịch thu tài sản đóng băng của Nga để phục vụ cho viện trợ quân sự cho Ukraine đang trở thành tâm điểm tranh luận, đồng thời phản ánh những mâu thuẫn nội bộ trong EU.
Tòa nhà ngân hàng trung ương Nga ở thủ đô Moskva tháng 8/2023. Ảnh: Reuters
Các chuyên gia nhận định rằng việc sử dụng tài sản Nga bị đóng băng có thể giúp châu Âu lấp đầy khoảng trống ngân sách quốc phòng, khi mà châu lục này đang nỗ lực gia tăng vai trò hỗ trợ cho Ukraine trong bối cảnh xung đột kéo dài.
Vào tháng 5 năm 2024, 27 quốc gia thành viên EU đã đồng ý sử dụng lợi nhuận từ tài sản Nga, ước tính khoảng 2,5-3 tỷ euro mỗi năm, để hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, động thái này đã bị Điện Kremlin chỉ trích là hành động “ăn cắp”. Kế hoạch này đang được triển khai để thanh toán cho gói hỗ trợ 50 tỷ USD mà nhóm G7, bao gồm Mỹ, Anh, Canada, Pháp, Đức, Italy và Nhật Bản, đã cam kết cho Ukraine.
Frederic Dopagne, giáo sư luật công quốc tế tại Đại học Louvain, Bỉ, cho biết: “Từ góc độ luật pháp quốc tế, hành động này hoàn toàn hợp pháp”. Tuy nhiên, việc tịch thu tài sản gốc của Nga lại là vấn đề gây tranh cãi trong nội bộ EU. Tại cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào cuối tháng 2, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ sự phản đối đối với phương án này.
Ông Macron nhấn mạnh: “Chúng ta có thể lấy lợi nhuận từ tài sản đóng băng, nhưng không thể tịch thu tài sản gốc, vì điều đó vi phạm luật pháp quốc tế”. Bộ trưởng Tài chính Pháp Eric Lombard cũng cho rằng tài sản đóng băng thuộc về ngân hàng trung ương Nga và châu Âu không có lý do gì để tịch thu. Tuy nhiên, một số cựu thủ tướng Pháp lại có quan điểm trái ngược.
Gabriel Attal, một trong những cựu thủ tướng, đã viết trong bài bình luận trên Le Monde rằng: “Tình hình đã thay đổi. Tịch thu tài sản Nga sẽ giúp Ukraine trụ vững và buộc Nga phải chịu trách nhiệm cho cuộc chiến, không phải châu Âu”.
Nhiều quốc gia như Đức, Italy và một số thành viên khác trong EU cũng đứng về phía Pháp, cho rằng việc tịch thu tài sản Nga có thể ảnh hưởng đến quá trình thương lượng sau chiến sự và hình ảnh của liên minh. Ngược lại, các nước Baltic như Estonia, Latvia, Litva và Ba Lan lại ủng hộ việc có hành động mạnh mẽ hơn đối với Nga.
Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã kêu gọi: “Thảo luận đủ rồi, đã đến lúc hành động!”. Hà Lan, mặc dù trước đây đã kêu gọi tôn trọng tài sản Nga, cũng đã thay đổi lập trường và ủng hộ việc tịch thu tài sản này.
Cuộc tranh luận về việc tịch thu tài sản Nga đã gây ra căng thẳng trong quan hệ giữa Anh và Pháp, hai quốc gia đang dẫn đầu nỗ lực của châu Âu trong việc ứng phó với sự thay đổi lập trường của Tổng thống Trump về xung đột Ukraine.
Ngoại trưởng Anh David Lammy đã phát biểu trước quốc hội rằng: “Châu Âu cần hành động nhanh chóng và tôi tin rằng chúng ta nên chuyển từ việc đóng băng sang tịch thu tài sản Nga”.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc tịch thu tài sản đóng băng của Nga có thể tạo ra những hệ lụy nghiêm trọng cho châu Âu. Pierre Wunsch, thống đốc Ngân hàng Quốc gia Bỉ, cho biết: “Điều này sẽ làm tăng nguy cơ pháp lý và kiện tụng trong tương lai. Nếu châu Âu quyết định làm như vậy, những rủi ro này cần phải được chia sẻ”.
Ông Wunsch cũng nhấn mạnh rằng uy tín của Euroclear, tổ chức tài chính thường được các ngân hàng trung ương trên thế giới sử dụng để ký gửi dự trữ, sẽ bị ảnh hưởng nếu EU quyết định tịch thu tài sản Nga mà họ đang quản lý, điều này có thể làm suy yếu khu vực đồng euro.
Bà Christine Lagarde, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), đã nhấn mạnh rằng việc tịch thu tài sản Nga không phải là vấn đề cần bàn luận tại cơ quan này, đồng thời nhắc nhở rằng các quyết định liên quan sẽ có tác động đến các nhà đầu tư khác.
Một nguồn tin ngoại giao từ EU cho biết Đức, Pháp và Bỉ vẫn tiếp tục khẳng định quan điểm phản đối trong các cuộc họp thượng đỉnh gần đây về việc tăng chi tiêu quốc phòng.
Mitu Gulati, một chuyên gia về nợ quốc gia tại Đại học Virginia, Mỹ, đã chỉ ra rằng sự thay đổi trong chính sách của ông Trump về Ukraine đang khiến châu Âu phải xem xét những điều mà họ từng không muốn làm cách đây 6 tháng.
Ông Gulati cho biết: “Những người từng nói ‘chúng tôi không muốn làm’ giờ đây đã chuyển sang ‘chúng tôi quan tâm'”, nhưng không chỉ rõ các quốc gia cụ thể.
Tòa nhà đặt trụ sở Euroclear tại Brussels, Bỉ ngày 5/3. Ảnh: AFP
Tại Moskva, nhà phân tích Sergey Markov, người ủng hộ Điện Kremlin, đã cảnh báo rằng việc tịch thu tài sản Nga sẽ là hành động “tự sát kinh tế” đối với châu Âu. Ông cho rằng Nga sẽ phản ứng mạnh mẽ và có thể tịch thu tài sản của các công ty châu Âu đang hoạt động tại nước này để đáp trả.
Dù có những rủi ro như vậy, một quan chức ngân hàng trung ương trong khu vực eurozone cho biết áp lực chính trị để xem xét việc tịch thu tài sản đóng băng của Nga đang ngày càng gia tăng.
“Lời khuyên của ECB không thay đổi. Tuy nhiên, điều này có thể không ảnh hưởng đến các chính trị gia. Chi phí cho Ukraine đã tăng mạnh, khiến tài sản của Nga trở nên hấp dẫn hơn”, quan chức này cho biết.
Như Tâm (Theo AFP, Reuters, Le Monde)
